Sibirning eng noodatiy sharsharalari
Sibirda kuchli suv oqimlari ko'plab metr balandlikdan shiddat bilan otilib chiqadigan va go'zalligi bilan hayratga soladigan juda ko'p ajoyib joylar haqidagi bob...
Sibir suv resurslariga boy ajoyib yerdir. Relyefi va iqlimi tufayli bu yerda juda ko'p ko'llar (birgina Baykalning o'ziga qarang) va o'z suvlarini dengiz va okeanlarga olib chiqadigan daryolar mavjud. Bu yerda tabiat asarlarining eng go'zallarini - suv oqimlari toshlarga va suv sathiga urilishga intiladigan sharsharalarni ko'rish mumkin. Ajoyib shovqin ostida va yovvoyi go'zallik bilan o'ralgan holda, siz butun dunyoni kutishga majbur qilgan holda, suv unsuri bilan yakkama-yakka turgandek bo'lsangiz, bu manzara haqiqatan ham hayratlanarli.
Bugun biz Sibirning eng qiziqarli beshta sharsharasi haqida gaplashmoqchimiz. Siz ulardan ba'zilari haqida eshitgan bo'lishingiz mumkin, ammo endi ularni ko'rishni xohlab qolishingizga umid qilamiz.
Sibirdagi eng sirli: Talnik sharsharasi
1975-yilda ochilgan sharshara ajoyib joyda – Krasnoyarsk o'lkasidagi Putorana platosida, Putorana qo'riqxonasi chegarasida joylashgan. 15 bosqichdan iborat bo'lib, u Trapetsiya tog'idan oqib, Dyupkun ko'liga quyiladi.
Bu Sibirning eng sirli sharsharalaridan biridir. Hammaga ham buni ko'rish nasib etmasligi sababidan ham sirli: sharshara bahorda qor erishi bilan bir necha hafta davomida suv bilan to'ladi. Yozda u quriydi va kichik jilg'aga aylanadi, qishda esa muz bilan qoplanadi. 1990-yilgacha uning ilk o'lchovlari amalga oshirilgunga qadar sharshara afsona deb hisoblangan. Va keyinchalik ma'lum bo'lishicha, ular noto'g'ri ko'rsatkich bo'lib chiqqan, chunki ular 482 m balandlikni ko'rsatgan.
Aslida, sharsharaning balandligi 600-700 m, ammo olimlar hali ham aniq raqamni bilishmaydi. Talnik sharsharasiga daryo bo'ylab yoki vertolyotda borish mumkin va agar siz yomg'irli ob-havo sharoitida shu yerda bo'lsangiz, omadim keldi deyavering, bu vaqtda sharshara yanada go'zalroq bo'ladi deyishadi.
Yil davomida ajoyib: Shinok daryosidagi sharsharalar kaskadi
Shinok sharsharalari - Oltoy o'lkasi Soloneshenskiy tumanining go'zal vodiysidagi eng ulug'vor tabiiy diqqatga sazovor maskan. Ulargacha yetib borish u qadar oson bo'lmasa-da (eng yaqin aholi punkti 10 km), har yili to'qqizta shiddatli suv oqimi mahalliy aholi va sayyohlarni o'ziga jalb qiladi: ular yozda bu yerga tasavvur qilib bo'lmas zavqni boshdan kechirish, qishda esa naqshinkor muz qiyaliklaridan bahramand bo'lish va hatto ular bo'ylab ko'tarilish uchun tashrif buyurishadi.
To'qqiztadan eng mashhurlari birinchi uchtasi. Dastavval sayyohlar Qiyaliklar (Скаты) sharsharasini uchratishadi, uni xalq orasida Mehribon sarob deb atashgan, chunki u shovqinsiz va butunlay kutilmaganda paydo bo'ladi. Rasman u suv qiyaliklariga tegishli, chunki bu yerda oqib tushayotgan suvning qiyaligi atigi 30 daraja, sharshara deb hisoblash uchun esa u kamida 45 daraja bo'lishi kerak. Ammo bu raqamlarning barchasi uning go'zalligini kamaytirmaydi.
Keyingi sharshara – 25 m balandlikdagi Sochilma (Рассыпной) sharshara: uning o'ziga xos xususiyati shundaki, u avval qirg'oqqa tushadi, so'ngra marvarid donalari kabi sochilib ketadi, shuning uchun uni ba'zan Katta Sakrash deb ham atashadi. Uchinchi sharshara – Mo'ysafid (Седой) – Oltoydagi eng baland sharshara hisoblanadi: u 72 m balandlikdan oqib, jarlikka tushadi. Qishda, uning muzlab qolgan jilg'alari mo'ysafidning oppoq soqoliga o'xshaydi - ehtimol shundan uning rasmiy nomi paydo bo'lgandir. Shunisi e'tiborga loyiqki, ushbu sharsharalardagi suv ichishga yaroqlidir, chunki u kimyoviy jihatdan minerallashgan manbalarga yaqin.
Putorana platosidagi darvoza: Qizil toshlar sharsharasi
Sharshara Talnaxning Norilsk tumani yaqinidagi Xarayelax tog' tizmasida joylashgan qizil-jigarrang rangdagi tog'lar darasida joylashgan. Suv oqimi 600 m balandlikdagi tog'lardan ikkita jarangdor kaskad bilan to'g'ri 9 m chuqurlikdagi toza ko'lga tushadi. Putorana platosining boshqa sharsharalari bilan taqqoslaganda, u katta emas, lekin undan ko'z uzib bo'lmaydi. Aytishlaricha, Qizil toshlar Putorana platosini miniatyurada ko'rish imkoniyatidir. Ko'plab sayyohlar bu yerga nafaqat noyob manzara uchun, balki toqqa tirmashib chiqish uchun ham tashrif buyurishadi.
O'zining go'zalligi bilan lol qoldiruvchi: kichik Jombolok sharsharasi
Buryatiyaning tub aholisi uchun muqaddas bo'lgan Kichik Jombolok daryosidagi sharshara 22 metr balandlikdan 40 metr diametrli dumaloq havzaga oqib tushadi. Ushbu kichik ko'l atrofida ko'p asrlik archa daraxtlari o'sib, bu joyni ajoyib ko'rinishga olib keladi. Ilgari bu yerda tekislik bo'lgan, ammo seysmik faollik tufayli ko'chki yuzaga kelib, Sibirda yana bir noyob joy yaralishiga sabab bo'lgan, degan taxminlar mavjud.
Sharshara har yili sayyohlarni jalb qiladi. U bahorda toshqin paytida eng katta kuchga ega bo'ladi va qishda uning jilg'alari muzlaydi, lekin bitta palaxsada emas, balki stalagmitlar va stalaktitlarga bo'linadi – buni doim ham ko'rmaysiz. Yovvoyi go'zallikdan tashqari, sharshara yaqinida sivilizatsiya izlari – kuzatuv maydonchalari va zinapoyalar ham bor. To'g'ridan-to'g'ri oqim ostida yo'l yaratilgan, shuning uchun juda qiziqqanlar hatto tetiklantiruvchi dush qabul qilishlari mumkin.
Oltoy o'lkasidagi eng xushmanzara: Korbu sharsharasi
Ushbu g'ayrioddiy qo'ng'iroq shaklidagi sharshara maxsus joyda – Oltoy qo'riqxonasi hududida, Korbu tizmasi yaqinida, Teletskoye ko'liga quyiladigan shu nomdagi daryoda joylashgan. Korbuni boshqalardan ajratib turadigan jihati shundaki, u burchak ostida tushib turadi: 12,5 metrdan tushadigan suv oqimi toshlarga uriladi va quyosh nurida kamalakning barcha ranglari bilan porlab turadigan va hatto tomosha maydonchasida turgan sayyohlargacha ham sachraydigan o'ziga xos tomchilar yelpig'ich ko'rinishini hosil qiladi. Undan oldin ko'l qirg'og'idan yog'och ekotropa qurilgan bo'lib, u aksariyat qizil kitobga kiritilgan o'tlar va o'simliklarning noyob turlarini himoya qilishga yordam beradi.
Haqiqatan ham go'zal joylar Sibir kengligida uchrab turadi, shunday emasmi? Sibir tabiatining ulug'vorligi va qudrati turli yo'llar bilan namoyon bo'ladi, shu jumladan ular suv unsurida o'zlarining go'zal aksini topadilar. Sibirda juda ko'p ajoyib sharsharalar borligini bilarmidingiz?